gayrimenkul ve imar hukukuinşaat hukukuMakaleler“KIRSAL MAHALLE” VE “KIRSAL YERLEŞİK ALAN” NEDİR?

“KIRSAL MAHALLE” VE “KIRSAL YERLEŞİK ALAN” NEDİR?

 

Kırsal Mahalle ve kırsal yerleşik alan literatürümüze yeni giren kavramlardır. Peki bu statüler nelerdir ve bizimle ne zaman tanıştı?

Kırsal mahalle ve kırsal yerleşik alan vasıfları, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun ek 3 üncü maddesi hükmü ile hayatımıza girmiştir. İlgili hüküm çerçevesince hazırlanan Kırsal Mahalle ve Kırsal Yerleşik Alan Yönetmeliği, 15.04.2021 tarihinde ve 31455 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Büyükşehirlerdeki kırsal karakterlerini korumuş bazı bölgeler; sosyo-ekonomik durumu, belediye hizmetlerine erişebilirliği, şehir merkezine uzaklığı gibi özellikleri göz önüne alınarak ilgili yönetmeliğin kırsal mahalle olma şartlarını sağladığı takdirde kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olma hakkına sahip olacaktır. Bu şartları sağlayıp belediyelerce başvuruları yapılmış ve onaylanmış eskiden köy ve belde olan bölgeler artık bu statülerle anılacaktır.

“Kırsal Mahalle” ve “Kırsal Yerleşik Alan” Olma Şartları Nelerdir?

Kırsal Mahalle ve Kırsal Yerleşik Alan Yönetmeliği’nin 4. Maddesinde “Kırsal Mahalle Tespiti” bölümüne yer verilmiştir. Bu hüküm ile kırsal mahalle olma şartları açıklanmıştır.

Bu statüye sahip olabilmek için, bölgenin Büyükşehir Belediyeleri sınırları içinde olup 1984 yılı ve sonrasında köy veya belde belediyesiyken mahalleye dönüşmüş olması gerekmektedir. Bu şartı sağlayan mahallelerde, aşağıdaki kriterler göz önüne alınarak kırsal mahalle tespiti yapılacaktır.

“Kırsal Mahalle” Tespiti İçin Gerekli Kriterler:

1) Kırsal yerleşim özelliğinin devam edip etmemesi,

2) Şehir merkezine olan uzaklık ve ulaştırma durumu,

3) Belediyelerin yol, su, atık su, katı atık, toplu taşıma gibi hizmetlerinden en az birine erişebilme imkânına tam kapasitede ulaşabilip ulaşamaması,

4) Mevcut yapılaşma durumunun kırsal niteliğinin devam edip etmemesi,

5) İmar mevzuatı uyarınca yerleşik ve gelişme alanları içinde olup olmaması,

6) Sosyo-ekonomik olarak; kırsal nüfus oranının yüksek olması, yüzölçümünün önemli bir kısmını tarım, orman, mera, yaylak ve kışlak arazilerinin oluşturması, tarımsal üretimin, hayvancılık ve orman faaliyetlerinin başlıca geçim kaynağı olarak tespit edilmiş olup olmaması.

İlgili bölge, sayılan bir veya daha fazla kriteri sağlamasına göre “Kırsal Mahalle” vasfına sahip olabilecektir.

Tamamı Kırsal Mahalle olarak tespit edilmeye uygun olmayan mahalleler için ise Yönetmelik 5. Maddesi ile “Kırsal Yerleşik Alan” tanımını getirmiştir. Buna göre; mahalle bütünlüğü içinde kırsal mahalle şartları taşımaması nedeniyle kırsal mahalle olarak tespit edilemeyen mahallelerdeki on bin metrekareden az olmayan alanlar, yukarıda belirtilen şartlarda “Kırsal Yerleşik Alan” olarak belirlenebilecektir. Kırsal yerleşik alanlar, bir mahallenin veya birden fazla mahallenin bir kısmını içeren yerlerinde tespit edilebilir.

Belediyeler İçin Süreç Nasıl İşler?

Yönetmelik 6. Maddesinde “Belediyelerce Yapılacak İşlemler” kısmına yer vermiştir. Bu maddeye göre, kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan belirlemesi için önce ilgili ilçe belediye meclisince karar alınır. Teklifi içeren bu karar, gerekçeleri ile beraber büyükşehir belediye başkanlığına gönderilir. İlçe belediye meclisinin kararının ve teklifinin büyükşehir belediye başkanlığı kayıtlarına ulaştığı tarihten itibaren büyükşehir belediye meclisinin yapacağı ilk toplantıda karar ve teklif gündeme getirilir ve büyükşehir belediye meclisi, en geç doksan gün içinde kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan tespitine ilişkin kararını verir.

Büyükşehir belediye meclisi, ilçe belediyesinden gelen kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan teklifini değerlendirirken;

1)Mahallenin bitişiğindeki diğer mahalleler ile ekonomik ve sosyal bütünlüğün gerektirmesi halinde komşu mahallelerde kırsal yerleşik alan belirlemek suretiyle genişletme veya daraltma, 2)Bir mahalle içindeki kırsal yerleşik alanla ilgili teklifi, mahalle sınırlarına kadar genişletme yönünde karar alabilir.

Ancak büyükşehir belediye meclisi gelen teklifi, ilçe belediyesi sınırlarını kapsayacak veya aşacak şekilde değiştiremeyecektir.

Ne Zaman Uygulanmaya Başlar ve Ne Zaman Sona Erer?

Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alanın ilanı sonrasında bunlarla ilgili uygulamalar, büyükşehir belediye meclisi kararının verildiği yıldan sonraki takvim yılının başından itibaren başlar.

Bu vasıflara sahip olmuş yerlerin bu özelliklerinin kaybedildiğinin tespiti halinde, Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun ek 3 üncü maddesindeki usulle kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan niteliği kaldırılabilir. Statülere ilişkin uygulamalar, Kanundaki usule göre yapılacak çıkarılma işlemine göre ilgili büyükşehir belediye meclisi kararının verildiği yılın sonuna kadar devam eder.

“Kırsal Mahalle” ve “Kırsal Yerleşik Alan”  Vasıflarının Sağladığı Muafiyetler ve İndirimler Nelerdir?

Kırsal Mahalle ve Kırsal Yerleşik Alan statüleri, şartlarını sağladığı ve onayladığı bölgelere bazı muafiyet ve indirimler sağlayacaktır. Buna göre;

Tanınan Muafiyetler:

1.Gelir vergisinden muaf esnaf ile basit usulde gelir vergisine tabi mükellefler tarafından bizzat işyeri olarak kullanılan bina, arsa ve araziler ile mesken amaçlı kullanılan binalar ve zirai istihsalde kullanılan bina, arsa ve araziler emlak vergisinden,

2.26/5/1981 tarihli ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu uyarınca alınması gereken bina inşaat harcı ile imarla ilgili harçlardan, muaf olacaktır.

Tanınan İndirimler:

1.Ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanılan bina, arsa ve araziler için emlak vergisi %50,

2.2464 sayılı Kanun uyarınca alınması gereken vergi, harç (bina inşaat harcı ile imarla ilgili harçlar hariç) ve harcamalara katılma payları %50, indirimli uygulanacaktır.

Bu yerlerde, içme ve kullanma suları için alınacak ücret; işyerleri için belirlenmiş olan en düşük tarifenin %50’sini, konutlar için belirlenmiş olan en düşük tarifenin %25’ini geçmeyecek şekilde belirlenecektir.

Uygulanamayacak bazı muafiyet ve indirimler de vardır. Bu statülere sahip yerlerde, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca bilanço esasına göre defter tutan (sadece hasılat defteri tutan yabancı nakliyat kurumları dâhil) mükellefler, belirtilen muafiyet ve indirimlerden yararlanamazlar. Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan uygulamasında muafiyet ve indirimlerin başlaması ve son bulmasında, Vergi Usul Kanunu uyarınca bilanço esasına göre defter tutma yükümlülüğünün başladığı ve son bulduğu tarihler dikkate alınır.

KAYNAKÇA

1. 1. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu
   2. 15.04.2021 Tarihli Kırsal Mahalle ve Kırsal Yerleşik Alan Yönetmeliği
   3. KIRSAL MAHALLE VE KIRSAL YERLEŞİK ALAN YÖNETMELİĞİNE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR (https://yerelyonetimler.csb.gov.tr/kirsal-mahalle-ve-kirsal-yerlesik-alan-yonetmeligine-iliskin-aciklamalar-haber-260479)

 

Her hakkı 5846 sayılı kanun gereği Ali Yüksel-Hilmi Özalp hukuk bürosuna aittir.